GenAI w dydaktyce akademickiej

Generatywna sztuczna inteligencja (ang. generative artificial intelligence, generative AI, GenAI) to dziedzina sztucznej inteligencji bazująca na ogromnych ilościach danych, z których jest w stanie generować zupełnie nowe treści.

Modele genAI używają sieci neuronowych i algorytmów uczenia maszynowego do naśladowania ludzkiej twórczości, kreatywności. “Uczą się” wzorców i struktur charakterystycznych dla określonych typów danych, a na podstawie wprowadzonego kontekstu potrafią symulować procesy twórcze. Obok zdolności do analizy danych, charakteryzuje je “umiejętność” uczenia się preferencji użytkowników (poprzez interakcje i feedback). Dzięki temu mogą doskonalić swoje wyniki i lepiej naśladować ludzką twórczość.

Komunikacja z genAI odbywa się poprzez interfejs umożliwiający “promptowanie” czyli przekazywanie poleceń (promptów) i odbieranie wygenerowanych odpowiedzi. Model genAI analizuje treść promptu, łączy je z intencjami użytkownika i generuje odpowiedź na podstawie wiedzy z bazy danych oraz kontekstu zapytania. Warto zatem pamiętać, że jakość danych wyjściowych (output) jest uzależniona od danych wejściowych (input) – zasada GIGO (garbage in, garbage out). Użytkownik może zadawać dodatkowe pytania, modyfikować prompt, prosić o kolejne wyjaśnienia, doprecyzowania (proces iteracyjny, interaktywna pętla). Odpowiedzi – w zależności od typu genAI – mogą przyjmować różnorodną formę, np. tekstu, obrazu, muzyki, wideo, symulacji, modelu 3D.

Aktualnie obserwujemy lawinowy przyrost narzędzi GenAI* [zob. 140+ Generative AI Tools That Can Make Your Work Easy]. Pozwalają zoptymalizować czas i zwiększyć pracę ludzi różnych branż i sektorów, w tym również sektora szkolnictwa wyższego i nauki.

Narzędzia AI dedykowane dydaktykom i osobom studiującym
GenAI oferuje aktualnie wiele narzędzi dedykowanych pracownikom naukowym, dydaktykom akademickim i studentom. Wspomagają m.in. wyszukiwanie informacji (Perplexity), wyszukiwanie, przegląd i analizę publikacji naukowych (SciSpace), tworzenie wizualnych materiałów (Beautiful.ai), generowanie obrazów na podstawie opisów tekstowych (LeonardoAI, DALL-E), edycję i poprawianie prac pisemnych (Grammarly, Quillbot) czy redakcję tekstów naukowych (Writefull).

CzatGPT, modele GPTs i Perplexity
Najpopularniejszym i najchętniej wykorzystywanym i testowanym narzędziem genAI jest czatGPT (generative pre-trained transformer) opracowany przez amerykańską firmę OpenAI. ChatGPT potrafi prowadzić dialog, odpowiadać na pytania, generować teksty, tłumaczyć, podsumowywać informacje, wspierać kreatywne procesy pisarskie.
OpenAI oferuje użytkownikom tworzenie własnych wersji GPTs – użytkownicy mogą dodawać własne dane treningowe oraz definiować konkretne instrukcje dla modelu. Proces nie wymaga od użytkownika umiejętności programowania, jest prosty i może być zrealizowany w stosunkowo krótkim czasie. Dodatkowo użytkownicy mogą dzielić się swoimi modelami i/lub korzystać z modeli stworzonych przez innych (zob. Budujemy GPTsy do przedmiotów).

Porównaj prompt
W jaki sposób narzędzia AI wpływają na dydaktykę akademicką?
CzatGPT i Perplexity

Alternatywą dla wyszukiwarek internetowych jest Perplexity – wyszukiwarka wykorzystująca algorytmy sztucznej inteligencji. Podobnie jak czatGPT odpowiada na pytania użytkowników w formie konwersacji, podając informacje, linki do źródeł, cytaty, a także powiązane wątki tematyczne w formie dodatkowych pytań.

Porównaj prompt
Wskaż różnice między narzędziami generatywnej AI a wyszukiwarką internetową np. Google w kontekście dydaktyki akademickiej
czatGPT oraz Perplexity

Korzyści i zagrożenia genAI w kontekście dydaktyki akademickiej

Wśród kluczowych korzyści związanych z zastosowaniem narzędzi AI w dydaktyce wymieniane są m.in.:

indywidualizacja procesu nauki,
personalizacja materiałów edukacyjnych,
możliwość dostosowania programu nauczania do rzeczywistych potrzeb osób studiujących,
zwiększenie efektywności nauki i motywacji do aktywnego uczenia się,
większa dostępność i elastyczność edukacji,
możliwość samokształcenia się (upskill, reskill)
wsparcie dla nauczycieli w zakresie przygotowania sylabusów, materiałów edukacyjnych, testów, informacji zwrotnych.

Wśród kluczowych obaw związanych z zastosowaniem narzędzi AI w dydaktyce wymieniane są m.in.:

dehumanizacja procesu edukacyjnego, wynikająca z ograniczenia interakcji studentów z wykładowcami i rówieśnikami,
brak umiejętności krytycznego myślenia i kreatywności,
brak umiejętności społecznych i emocjonalnych,
ryzyko naruszenia danych prywatnych i poufnych (niewłaściwe wykorzystanie danych, ich wyciek, wykorzystanie w sposób dyskryminujący),
stronniczość materiału i danych, na których została wyszkolona genAI,
dyskryminacja społeczna i/lub kulturowa (nierówności edukacyjne),
ograniczenia autonomii nauczycieli w podejmowaniu decyzji dotyczących oceny i personalizacji materiałów,
niekontrolowane przypadki plagiatów.