W dniach 26-27 czerwca 2018 na Uniwersytecie Gdańskim odbyła się VI edycja Konferencji Dydaktyki Akademickiej Ideatorium. Koniec roku akademickiego to czas przełomowy – z jednej strony domykamy mijający semestr, z drugiej zaś to dobry moment na autorefleksję, wnioski i otwarcie się na nowe, czyli snucie pierwszych planów na czas po 1 października. Ideatorium proponuje idealną przestrzeń do zaistnienia nowych pomysłów, nowych idei oraz nowych rozwiązań. W towarzystwie dydaktyków z innych uczelni, koleżanek i kolegów z całej Polski, pojawia się unikalna sposobność wymiany doświadczeń w zakresie edukacji akademickiej bez względu na dziedzinę wiedzy. Wspólnie tworzą oni forum indywidualnych myśli oraz wzajemnej inspiracji, wobec których nie da się pozostać obojętnym. Raz usłyszane idee stanowią impuls do zmian na lepsze w tym jakimi jesteśmy nauczycielami i w jaki sposób prowadzimy zajęcia ze studentami.
“Student też człowiek…”
Worek pomysłów otworzył swoim inauguracyjnym wystąpieniem pierwszego dnia konferencji dr Wojciech Glac, obok dr hab. Joanny Mytnik, współorganizator wydarzenia. Kapitalnie zaprezentowana „Neurobiologiczna instrukcja obsługi studenta” przeprowadziła nas przez meandry funkcjonowania mózgu studenta i doprowadziła do jasnych reguł, których zastosowanie pomaga nauczycielowi skutecznie uczyć studentów, motywować ich do pracy i koncentracji na temacie zajęć.
Klucz do osiągnięcia sukcesu w tych działaniach leży w odpowiednim sposobie przedstawienia wiedzy bazujący przede wszystkim na następującej zasadzie: wskaż konkretnie do czego dana wiedza przyda się studentowi i do czego może on ją zastosować. Powinieneś zrobić to tak, aby następnie student mógł łatwo odpowiedzieć sobie na pytanie: co z tej nauki będę mieć? Po dłuższej chwili zastanowienia można zauważyć, iż ta niewielka modyfikacja tak naprawdę odwołuje się do dobrze wszystkim nam znanego systemu kar i nagród (kija i marchewki) w rozumieniu, że znacznie bardziej mobilizuje wizja marchewki, aniżeli wizja czmychnięcia spod kija, czyli tylko chęć uniknięcia straty. Świadomość nagrody w postaci wskazanej korzyści jaką student osobiście uzyska przyswajając pewny materiał może odmienić przebieg zajęć i nadać procesowi nauczania oraz uczenia się prawidłowy charakter.
Odwoływanie się do pozytywnych emocji stymuluje bowiem układ nagrody i tym samym automatycznie przekłada się to na łatwość koncentracji i zapamiętywania informacji, otwartą postawę studenta wobec wiedzy oraz chęć jej zdobywania. W efekcie mózg studenta ma motywację i ochotę, aby uważnie słuchać wykładu, a także aktywnie uczestniczyć w zajęciach. Co zatem oznacza to dla prowadzącego? Warto w pierwszym kroku zadbać o praktyczność przekazywanych treści, połączenie informacji z obrazem zastosowania, a następnie dostrzeżenie tych aspektów przez samego studenta.
Relacja dwóch podmiotów
Z kolei na rozpoczęcie drugiego dnia mogliśmy wysłuchać równie fascynującego wykładu dra. Jarosława Jendzy (Uniwersytet Gdański) pt. „Dydaktyczne spotkania w Uniwersytecie – inspiracje montessoriańskie”. Była to niezwykle ciekawa i inspirująca refleksja o tym jakie formy może przyjąć relacja nauczyciel-student oraz jak tym samym kształtują one kontekst owego spotkania. To szerokie spojrzenie pozwoliło dostrzec pewne zależności, które targają losami tych dwóch współistniejących podmiotów w przestrzeni akademickiego kształcenia, a które objawiają się w charakterystycznym zestawie słów, zachowań i postaw.
Relacja nauczyciel-student postrzegana jako kategoria spotkania była punktem wyjścia wystąpienia, w jego toku mogliśmy natomiast odkrywać różne jej pola semantyczne. Wobec sytuacji spotkania nauczyciel może podjąć kilka strategii: można się separować, wymieniać, omijać albo po prostu porozumieć. Każda z tych reakcji pociąga za sobą konkretną definicję i wizję miejsca kształcącego studentów, w którym do owego spotkania doszło, czyli akademii bądź uniwersytetu. Dr Jendza omówił cechy każdego z tych 4 typów spotkań bardzo przejrzyście, a jednocześnie zwracając uwagę w sposób niezwykle subtelny na ich etyczne i praktyczne konsekwencje otworzył słuchaczom drogę do indywidualnej interpretacji oraz pobudził do podjęcia wewnętrznego wglądu. Tło tych rozważań stanowiła postać Marii Montessori, która w swojej myśli pedagogicznej podkreślała wagę właśnie specyficznych relacji, jakie wytwarzamy w toku spotkań z uczniami. Dr Jendza doskonale przeniósł ten postulat na grunt kształcenia wyższego, pozostawiając do osobistej refleksji każdego uczestnika pytanie o to jakie relacje wytwarza on sam w toku edukacji akademickiej.
Pracowniku! Pracujże w grupie
Ważny temat relacji podjęty został również przez Agnieszkę Chrząszcz („Czy warto pracować grupowo online ze studentami?”, Centrum e-Learningu AGH), choć w innym wydaniu, bo w odniesieniu do nauczania online i z przesunięciem w stronę relacji między samymi studentami. Kompetencja współpracy i komunikacji w grupie już od wielu lat jest bardzo pożądaną przez każdego pracodawcę cechą u absolwentów. Nie powinniśmy jednocześnie zapominać, że jednym z zadań kształcenia akademickiego jest właściwe przygotowanie studentów do późniejszej aktywności zawodowej. Prowadzący w toku zajęć ma możliwość wspierania rozwoju różnych umiejętności u studentów, nie tylko tych związanych z merytorycznymi celami danego przedmiotu kierunkowego, ale również umiejętności miękkich.
W jaki sposób można zatem włączyć tego typu kompetencje w pracę ze studentami? Jedną z propozycji może być praca grupowa online prowadzona synchronicznie oraz asynchronicznie, dzięki której studenci osiągną odpowiednie efekty kształcenia w obu z wyżej wspomnianych obszarach. Dodatkowym argumentem przemawiającym za tym rozwiązaniem jest także coraz większa popularność zespołów rozproszonych. W przyszłości większość absolwentów będzie musiała zmierzyć się w swoim życiu zawodowym z tą formą współpracy, w której kluczową rolę będzie odgrywała nie inna kompetencja jak właśnie „virtual collaboration”. Praca w grupie, jak dowodzi Agnieszka Chrząszcz, przekłada się na konkrety: wzrost zaangażowania studentów w realizowane zadanie, bardziej aktywne uczestnictwo, szybsze uczenie się, lepsze wyniki. Będąc świadomym wartości pracy grupowej online, w dalszym toku prezentacji szukaliśmy odpowiedzi już nie na pytanie czy warto, ale kiedy i jak pracować grupowo ze studentami.
Tego z kolei mogli doświadczyć na własnej skórze ci uczestnicy konferencji, którzy zapisali się na warsztat „Projektowanie pracy grupowej on-line” prowadzony przez Karolinę Grodecką i Beatę Tworzewską-Pozłutko (Centrum e-Learningu AGH). Dzięki udziale w kilkudniowym kursie online poprzedzającym konferencję, mogli oni dokonać operacji na żywym organizmie – najpierw wspólnie pracując grupowo online, a następnie, już stacjonarnie w sali UG, dokonując dekonstrukcji procesu w jego różnych aspektach jak np. motywacja, organizacja, narzędzia czy moderacja. Bazując na tym doświadczeniu, grupa wypracowała listę najważniejszych zasad projektowania ćwiczeń online opierających się na pracy grupowej, a która stanowi pierwszy i najważniejszy krok do wprowadzenia tej metody pracy ze studentami w ramach własnych zajęć.
Zacznij od czegoś małego
Ideatorium bezapelacyjnie należy do tych konferencji, która – jeśli ktoś tylko chce – potrafi przewrócić mentalne życie dydaktyka do góry nogami (ale tylko pozytywnie :-)). Rewolucja ta jest w stanie dotknąć zarówno tych, którzy już zostali oczarowani dydaktyką, jak i tych, którzy chwilowo znajdują się w stanie lekkiej hibernacji i potrzebują zastrzyku inspiracji, aby na nowo odkryć piękno nauczania studentów. Dzieje się tak oczywiście za sprawą obecnych tam niesamowicie kreatywnych ludzi, a także energetycznej atmosfery, którą oni tworzą. To osoby, którym po prostu chce się chcieć, które mają ciekawe pomysły, które uwielbiają pracę ze studentami, a ich celem jest rozwój i stałe doskonalenie swojego warsztatu dydaktyka.
O tym, że często wystarczy naprawdę niewiele, aby dokonać zmiany na lepsze opowiadał dr Tomasz Kamiński (Uniwersytet Łódzki) podczas sesji ideatoryjnej zatytułowanej „Small teaching, czyli jak dobrze wykorzystać pierwsze i ostatnie pięć minut zajęć”. Impulsem do poszukiwania sposobów na zwiększenie efektywności nauczania okazała się książka James’a Lang’a („Small teaching”), która proponuje różne metody rozpoczynania i zamykania zajęć ze studentami. Dr Kamiński postanowił poeksperymentować z kilkoma, aby teraz móc podzielić się z nami swoimi doświadczeniami jakie zgromadził w toku wdrażania nowych pomysłów.
Jak się okazuje, zastosowanie kilku niewielkich modyfikacji, implementacja kilku prostych technik, bez radykalnej przebudowy całych zajęć już po pierwszej próbie pozwoliła dostrzec prowadzącemu polepszenie wyników studentów. Strategia małych kroczków nierzadko bywa najlepszym początkiem większej zmiany, bo jak słusznie podkreślił sam prelegent – techniki „Small teaching” są uniwersalne i można je wprowadzić w życie natychmiast, od zaraz, od następnych zajęć, nawet jednorazowo, a ich moc i siła tkwi właśnie w łatwości zastosowania.
Ale dydaktycznych inspiracji dostarczały nie tylko główne sesje ideatoryjne. Uczestnicy konferencji mieli możliwość podjęcia rozmów i dyskusji także podczas wspomnianych już warsztatów, czy też debat oraz sesji plakatowych. Bogaty repertuar spotkania dopełniły „gra miejska” po Wydziale Biologii UG oraz wieczór integracyjny z kolacją. Ideatorium jest tym bardziej wyjątkowe, że tylko tutaj spontanicznie dobrani w grupy ludzie oddają się przezabawnej grze przygotowanej przez organizatorów, mając przy tym mnóstwo frajdy 🙂 To dowód na to, że konferencja ta jest efektem pracy ludzi, dla których dydaktyka i praca na uczelni jest pasją, a tą pasją chcą zarażać innych.
Młodzi dydaktycy
Jest jeszcze jedna rzecz, która zasługuje na uwagę, a która naszym zdaniem wyróżnia tę konferencję stanowiąc jednocześnie o jej dużym potencjale. Warto podkreślić, że zarówno wśród uczestników, jak i prelegentów układ sił pokoleniowych rozłożył się w zasadzie po równo. To niesamowity atut tej konferencji, której udało się przyciągnąć spore grono młodych, niemalże dopiero rozpoczynających swoją akademicką karierę nauczycieli. Ich liczna reprezentacja jest dowodem, że wielu startującym wykładowcom to właśnie dydaktyczny wymiar tego zawodu przynosi największą satysfakcję z wykonywanej pracy. Sami mogliśmy się przekonać jak ciekawe realizacje zajęć mają już w swoim portfolio początkujący dydaktycy (Wirtualna rzeczywistość – nowa metoda edukacji studentów?, mgr Anna Szymczak, Uniwersytet Łódzki; Dydaktyka medyczna – nauczanie metodą symulacji medycznej i egzaminowanie OSCE jako inspiracja dla kierunków niemedycznych, mgr Barbara Seweryn, Krakowska Akademia im. A. Frycza Modrzewskiego).
Młodzi nauczyciele nie boją się szukać, są odważni i chętnie wybierają rozwiązania, które przez to, że wymykają się schematom mają największą siłę dotarcia do studentów – tak można podsumować chyba najbardziej oryginalną sesję ideatoryjną tegorocznej edycji konferencji. Dr Oskar Szwabowski oraz mgr Paulina Wężniejewska (Uniwersytet Szczeciński) w swoim wystąpieniu „Autoetnografie studiowania – (nie)uruchamiania głosu studentów” w formie małej dramy przedstawili próbkę projektu, w którym jako autorzy podejmują ważne zagadnienie komunikacji nauczyciel-student. Oddanie głosu obu podmiotom wywołuje chaos i stwarza przestrzeń konfliktu, ale jednocześnie inicjuje współpracę. Dlatego wspólne wspieranie własnych głosów to rozwiązanie, które może pobudzać samodzielne mówienie i refleksyjność nie tylko studentów, ale także nauczycieli. Dzięki temu kreują oni miejsce na swój własny, dydaktyczny rozwój.
Mamy nadzieję, że relacja ta choć trochę oddała wyjątkowy klimat Ideatorium jaki wypełniał Wydział Biologii UG podczas tych dwóch dni konferencji. Był to czas z jednej strony sprzyjający refleksji, a z drugiej pobudzający do działania. Z jednej strony bogaty w merytoryczne wystąpienia, z drugiej – w ciekawe rozmowy kuluarowe. I to wszystko w towarzystwie ludzi, których łączy pasja uczenia, dla których edukacja jest przygodą, relacją z drugim człowiekiem. Ideatorium – jesteśmy zdecydowanie na tak!
foto: http://www.ideatorium.ug.edu.pl/, FB: Ideatorium Konferencja Dydaktyki Akademickiej, Uniwersytet Gdański (@KonferencjaDydaktyczna), zasoby własne Centrum e-Learningu AGH
