W dniach 25-26 czerwca 2014 odbyła się po raz czternasty konferencja Wirtualny Uniwersytet – model, narzędzia, praktyka. Uczestniczyłam w pierwszym dniu konferencji i miałam okazję przyjrzeć się temu czym zajmują się polskie szkoły wyższe w obszarze nowoczesnej edukacji.
Uwaga na uwagę
Z dużym zainteresowaniem wysłuchałam prezentacji dr Izabelli Bednarskiej z COME UW, która w pigułce przedstawiła wybrane psychologiczne aspekty e-learningu. Zwróciła uwagę, że podczas przygotowywania materiałów cyfrowych wiele osób wpada w pułapkę różnorodności – im bardziej materiał/kurs będzie zróżnicowany w warstwie prezentacji, tym będzie ciekawszy dla studentów. Takie podejście przynosi jednak zupełnie odwrotny skutek.
U każdej osoby uczącej się działa mechanizm uwagi, dzięki któremu możemy selekcjonować informacje. Istotne dla projektowania procesów uczenia się online jest to, że mechanizm uwagi:
- ma ograniczoną pojemność, która nie pozwala nam skupić na każdym wyróżnionym elemencie kursu. Trzeba pamiętać, że uwaga studenta uczącego się na kursie online w jakimś stopniu jest już zaabsorbowana – poprzez otaczające go środowisko (dom, biblioteka) czy inne aplikacje / strony uruchomione w tym czasie na komputerze. Im więcej “ozdobników” tym mniejsza szansa, że student na tym skorzysta i zapamięta/zrozumie więcej (ukłony dla oszczędnych szablonów Moodla ;-)).
- jest wyposażony w efekt pierwszeństwa (przekaz początkowy jest stosunkowo dobrze zapamiętywany ) i efekt świeżości (informacja końcowa jest lepiej zapamiętywana). W jaki sposób wykorzystać te zależności w uczeniu się w sieci? To, co jest istotne to kanał komunikacji, jaki wykorzystujemy. Kiedy posługujemy się kodem werbalnym działa efekt pierwszeństwa, kiedy kodem niewerbalnym – efekt świeżości.
W kwestii motywacji autorka zwróciła uwagę na ramy czasowe i mniejsze porcje materiału. Im materiał jest poszatkowany na mniejsze fragmenty do zrealizowania w skończonym odcinku czasu, tym większa szansa, że student skorzysta z tego najwięcej i będzie pracował regularnie. Jest to reguła zbliżona do mechanizmu promocji – ograniczony czasowo dostęp do tańszego/bardziej atrakcyjnego produktu podbija sprzedaż.
Na podstawie reakcji słuchaczy oraz rozmów w kuluarach, odniosłam wrażenie, że do dyskusji o kondycji e-learningu akademickiego po raz kolejny przebił się temat dotykający efektywności i jakości uczenia w sieci. Znajomość podstaw psychologii – tego jak funkcjonuje mózg i jak uczymy się w zależności od medium to podstawa. Z tym trudno się nie zgodzić, jeśli chcemy uczyć skutecznie. Jednak kiedy odniesiemy to przekonanie do realiów, jasne okaże się, jak bardzo praktyka mija się z teorią. Dla mnie przekaz z wykładu był jednoznaczny – brakuje kursów dokształcających kadrę akademicką, które wykraczają poza naukę narzędzi i skupiają się na pedagogicznych i użytecznościowych aspektach projektowania procesu uczenia się w sieci. To tylko jeden z aspektów – bo potrzebna jest większa zmiana, polegająca na wprowadzeniu pedagogiki nowych mediów do programu studium pedagogicznych. W miejsce historii i teorii pedagogiki należy zacząć od praktyki – pracy na przykładach, odniesienia przebadanych aspektów psychologii uczenia się do funkcjonowania w przestrzeni nowych mediów. W innym razie krajobraz kursów e-learningowych na polskich uczelniach się nie zmieni i na horyzoncie zawsze będzie widoczny Moodle z plikami PDF, a poziom zaawansowania e-learningu będzie ilustrowany statystykami kursów i użytkowników.
Angażujące wykłady
O ciekawym projekcie pod względem dydaktyki mówił Marian Rusek i Arkadiusz Orłowski z SGGW. Szkoła MINERWA opiera się na założeniu, że MOOCi choć cieszą się ogromną popularnością, kończy je tylko 5% studentów. Największą przeszkodą w utrzymaniu się na kursie jest poczucie izolacji i osamotnienia. Kierując się tym wyznacznikiem, SGGW wyselekcjonowało grupę studentów do międzynarodowego kursu e-learningowego, który jest nietypowy w swej formule. Grupa studentów spędza każdy semestr wspólnie w innym mieście (1 semestr to San Franciso, następnie Buenos Aires, Berlin i Bombaj), uczestnicząc w kursie online prowadzonym zdalnie przez wykładowców z całego świata. Wykłady obywają się na żywo za pomocną wideokonferencji i opierają się na pracy w grupach. Podczas wykładu wykładowca zadaje pytanie każdemu ze studentów, odpowiedzi udzielają poprzez głosowanie. Następnie studenci są dzieleni na grupy i w grupach omawiają to samo pytanie i odpowiadają ponownie jako grupa. Na koniec wykładowca tłumaczy prawidłową odpowiedź i to czemu w większości pierwsze, jednostkowe odpowiedzi były błędne.
Projekt MINERWA to oczywiście przedsięwzięcie globalne i elitarne, ale stosowana tam metoda prowadzenia wykładu jest możliwa do przeniesienia do tradycyjnej sali wykładowej. Aby to było możliwe, student musi przyjść na zajęcia przygotowany, przeczytać materiał, obejrzeć film. Pomysł nie wymaga nakładów finansowych lecz kreatywnego podejścia do wykładanych zagadnień. Być może taka formuła podniesie zaangażowanie studentów w wykłady i sprawi, że choć nie są obowiązkowe, sale wykładowe będą wypełnione po brzegi?
Dostępny e-learning
Na koniec warto wspomnieć o projekcie DARe-learning, który dotyka istotnej dla wszystkich instytucji publicznych kwestii dostępności. W ramach projektu koordynowanego przez Dział ds. Osób Niepełnosprawnych UJ został opracowany kurs e-learningowy skierowany do nauczycieli akademickich, pragnących podnosić swoje kwalifikacje w zakresie wspierania studentów niepełnosprawnych. Kurs ma na celu podnieść świadomość nt. niepełnosprawności. Jest otwarty dla wszystkich, a korzystanie z niego jest bezpłatne.
Warto zapoznać się z tym materiałem z racji na obowiązujące rozporządzenie Rady Ministrów z 12.04.2012 r. ws Krajowych Ram Interoperacyjności, na mocy którego uczelnie wyższe, jako instytucje publiczne, są zobowiązane do dostosowania usług internetowych do standardów określonych w Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) 2.0 na poziomie AA. A wszystko w myśl zasady – projektowanie dostępne to edukacja bardziej dostępna dla wszystkich o czym pisaliśmy tutaj.
Ogólnym wrażeniem po tegorocznej konferencji jest poczucie powiewu świeżości. Czy okno zostało otwarte na nowo? Trzymam mocno kciuki, aby pozostało otwarte przez następne lata.
—
Zdjęcie na slajderze: Hector CC BY-NC
