Otwarte Zasoby Edukacyjne relacja z Kongresu UNESCO

10 rocznica przyjęcia terminu Otwarte Zasoby Edukacyjne, refleksja nad definicją i stanem OZE na świecie, prace nad tekstem Deklaracji Paryskiej, prezentacje projektów i modeli otwartego publikowania, panele i dyskusje, w których łącznie wzięło udział około 400 osób, obecność przedstawicieli rządów różnych krajów – to wszystko składa się na dynamiczny obraz trzydniowego Światowego Kongresu Otwartych Zasobów Edukacyjnych UNESCO, który zakończył się w piątek w Paryżu. Podczas kongresu odbył się panel o stanie OZE w Polsce, oraz sesja regionalna dot. Europy z udziałem polskiego przedstawicielstwa. fot. aut. Davide Storti, na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa.

Główną osią Kongresu było przyjęcie przez rządy krajowe strategii wspierania i rozwijania Otwartych Zasobów Edukacyjnych, których powstanie jest (do)finansowane z pieniędzy publicznych. Przedstawiciele rządów różnych państw poprzez udział w kongresie dali wyraz swojego poparcia dla rozwoju ruchu na szczeblu krajowym. Dokumentem strategicznym, który ma pomóc rządom w konstytuowaniu polityki otwartościowej jest przyjęta podczas Kongresu Deklaracja Paryska (PDF). Prace nad Deklaracją rozpoczęto już w grudniu 2011 roku. Na konferencji OCWC Global 2012 w Cambridge Abel Caine z UNESCO zachęcał wszystkich do włączenia się w proces konsultacji, które trwały aż do pierwszego dnia Kongresu, gdzie została przedstawiona i przyjęta ostateczna wersja Deklaracji. Sir John Daniel, przewodniczący Commonwealth of Learning, podsumował kluczowe zapisy Deklaracji: (1) podnoszenie świadomości na temat otwartych zasobów i możliwości ich wykorzystania; (2) wspieranie rozwoju strategii i polityk narodowych w tym otwierania zasobów finansowanych ze środków publicznych; (3) promocja i wsparcie wdrożeń  systemów otwartego licencjonowania treści; (4) większe zaangażowanie w tworzenie zasobów w różnych językach, formatach, zróżnicowanych pod względem kulturowym, jak również (5) prowadzanie badań na temat lokalizacji OZE w nowych kontekstach; (6) umożliwienie efektywniejszego wyszukiwania i ponownego wykorzystania otwartych zasobów.

Deklaracja Paryska nie ma charakteru wiążącego dla rządów państw, które opowiedziały się za przyjęciem jej zapisów. W kontekście promowanej przez KOED definicji Otwartych Zasobów Edukacyjnych zapisy Deklaracji pozostawiają miejsce na wprowadzenie furtki do niewolnego licencjonowania treści czyli używania głównie licencji z warunkiem NC. Jednak głównym jej celem jest możliwie szeroka adopcja polityki otwartościowej przez kraje o różnych potrzebach i różnym stopniu otwarcia.

Paryski kongres składał się z dwóch części: oficjalnej – kongresowej oraz otwartego seminarium i prezentacji projektów. Pierwsza część skupiła się na regionalnych panelach z udziałem przedstawicieli rządów krajów Europy i Ameryki. Wiceminister Administracji i Cyfryzacji Igor Ostrowski zaprezentował założenia projektu Cyfrowa Szkoła oraz polityki otwartości (ustawa o otwartych zasobach edukacyjnych).  Podczas otwartego seminarium członkowie Koalicji Otwartej Edukacji zorganizowali osobny panel o otwartych zasobach w Polsce, w którym brali udział Bożena Bednarek-Michalska (KOED), Karolina Grodecka z Centrum e-Learningu AGH, Alek Tarkowski (CC Polska) i Kamil Śliwowski (CC Polska). Podczas panelu został zaprezentowany program Cyfrowa Szkoła oraz problemy i szanse wolnych e-podręczników, które mają w nim powstać oraz działalność KOED i jej rekomendacje ws komponentu e-podręczniki. Sam program Cyfrowa Szkoła, a zwłaszcza sposób tworzenia w nim otwartych podręczników budził spore zainteresowanie z innych krajów. Sesja okazała się być bardzo praktyczna i przydatna z uwagi na mocne argumenty przeciwko protestom wydawców oraz przybliżonym wyliczeniom wartości rynku podręczników w Polsce i formom ich dofinansowywania przez rząd polski jakie zaprezentował Kamil Śliwowski (prezentacja w PDF).

Ciekawa była także sesja dotycząca stanu OZE w Brazylii, na Litwie, w Rosji i Francji. W każdym z tych państw UNESCO współfinansowało opracowanie publikacji OER – State of the Art. Raporty z 3 pierwszych krajów są dostępne na stronach UNESCO. W oficjalnej sesji Svetlana Knyazeva, dyrektorka Institute for Information Technologies in Education UNESCO zadeklarowała chęć współpracy w Polską pod kątem opracowania podobnego raportu. To świetna szansa na promocję działalności Polski i wypracowywanych u nas otwartych modeli publikowania zasobów. Wydanie publikacji planowane jest na końcówkę roku 2012.
W kontekście innych działań brazylijskich został przedstawiony portal edukacyjny Educopedia z przykładami otwartych zasobów, niekoniecznie tylko podręczników.
Spośród prezentowanych podczas kongresu projektów warto wspomnieć o edX, wspólnej inicjatywie uniwersytetu Harvarda i Massachusetts Institute od Technology.  Innym ważnym projektem jest OpenLearn z brytyjskiego Open University, który daje aktualnie dostęp do 600 kursów o niezwykle bogatych zasobach w bardzo wielu formatach i jednocześnie jest środowiskiem w którym 6-7 mln studentów może uczyć się wspólnie, ale także stawiać pierwsze kroki w tworzeniu własnych OERów. Z działań Wielkiej Brytanii został omówiony także program JISC OER, który realizuje aktualnie 3 etap, w którym modele otwartości wypracowane w ramach brytyjskich uniwersytetów można przenieść także poza środowisko akademickie i zaimplementować w szkołach.

W założeniach organizatorów Kongresu, UNESCO, Commonwealth of Learning (COL), świadomość korzyści z rozwijania OZE na poziomie krajowym i międzynarodowym jest wciąż bardzo ograniczona, przez co jednym z celów Kongresu było podniesienie tej świadomości poprzez prezentację najlepszych światowych praktyk. Odmienny punkt widzenia zaprezentował Cable Green z Creative Commons, który w refleksji po trzech dniach obrad wyraził swoje pozytywne zaskoczenie poziomem know-how praktyków. Jego zdaniem ta świadomość nie jest fragmentaryczna i składa się na spójną praktyczną wiedzę na temat otwartości. Przede wszystkim (1) dzielimy ten sam sposób definiowania  czym są Otwarte Zasoby Edukacyjne (2) rozumiemy specyfikę komunikacji w sieci, tworzenia treści online i działania licencji Creative Commons. Wiemy, że koszty związane z dystrybucją i przechowywaniem treści są prawie równe zeru; (3) jesteśmy przekonani i mamy poczucie społecznego obowiązku dzielenia się treściami które są finansowane ze środków publicznych. Tak złożona wiedza w połączeniu z przyjętą Deklaracją daje olbrzymią szansę na wprowadzenie fundamentalnej zmiany w edukacji. UNESCO już podczas Kongresu zadeklarowało pierwszy etap wdrażania Deklaracji w swoją politykę jakim jest gotowość udostępnienia swoich publikacji na wolnej licencji od września.

Materiały pokongresowe, zdjęcia i prezentacje można znaleźć na stronie UNESCO.