W obszarze otwartego dostępu w Polsce w ostatnich tygodniach dużo się dzieje. Powoli zaczynają się przygotowania od Open Access Week. Koalicja Otwartej Edukacji w portalu Uwolnij Naukę rozpoczęła akcję informacyjną na temat wymogu otwartego dostępu do wyników badań naukowych i surowych danych w programie Horyzont 2020 (właśnie zakończył się nabór). Akcja jest adresowana głównie do instytucji naukowych i naukowców będących beneficjentami programu. Na stronach znajdują się linki do najważniejszych dokumentów programowych dla wyników badań naukowych i surowych danych, praktyczne wskazówki dla beneficjentów na temat tego co, gdzie i kiedy deponować oraz kwestie praw autorskich.
W obszarze e-infrastruktury naukowej są podejmowane działania mające przygotować polską naukę na wdrożenie narodowej polityki OA zalecanej przez KE, by uzyskać zgodność z polityką Unii w tym zakresie. Polska nie ma jeszcze takiej polityki, ale dużo dobrego dzieje się po stronie zaplecza technicznego – pomimo braku zaleceń ze strony MNiSW powstają kolejne repozytoria instytucjonalne (w Polsce jest już ich 23 o czym pisałam szerzej tutaj). Wśród tych działań nie można pominąć portalu Infona (rezultat projektu SYNAT).
Infona to system komunikacji naukowej, który odpowiada na wyzwania szybkiego dostępu do wiedzy i dzielenia się efektami prac badawczych. Infona może pełnić rolę repozytorium naukowego, w którym pracownicy naukowi afiliowani przy instytucji nieposiadającej własnego repozytorium, mogą deponować swoje prace. Dla instytucji naukowych system może być przestrzenią do prezentowania rezultatów prac badawczych oraz udostępniania materiałów – wykładów w postaci wideo, materiałów edukacyjnych, czy rozprawy doktorskich.
Jednak w przeciwieństwie do, np. Repozytorium Centrum Otwartej Nauki w serwisie Infona są agregowane także publikacje z istniejących już kolekcji, tj. Otwórz książkę, Springer, Elsevier, DML.pl. W planach jest wdrożenie mechanizmu zaciągania metadanych z Federacji Bibliotek Cyfrowych oraz BazTECH. Należy jednak zaznaczyć, że nie wszystkie treści są tam otwarte i dostępne dla wszystkich – z racji na agregowanie metadanych publikacji i kolekcji także wydawnictw zamkniętych, np. tych udostępnianych polskim naukowcom w Bibliotece Wirtualnej Nauki.
Infona wykracza poza działanie repozytorium poprzez wprowadzenie kilku dodatkowych funkcjonalności i narzędzi. Każdy naukowiec zakładający konto może budować tam swój profil, przy którym zostają zgromadzone publikacje, otrzymuje także powiadomienia o nowych publikacjach, może tworzyć listy materiałów do przeczytania, tworzyć kolekcje tematyczne.
Ciekawe z punktu widzenia widoczności materiałów multimedialnych – nagrań z wystąpień z konferencji – jest narzędzie pozwalające na indeksowanie nagrań wideo związanych z nauką oraz rozpoznawanie mowy i automatyczne tworzenia transkrypcji nagrań dzięki czemu stają się znacznie bardziej wyszukiwalne.
Na chwilę obecną, jak informuje PAP znajduje się tam ponad 10 mln artykułów naukowych, ponad 7 tys. czasopism naukowych i blisko 14 tys. książek. Liczba ta stale rośnie. Dostęp jest otwarty dla wszystkich.
System Infona to ważny punkt na mapie e-infrastruktury otwartej nauki, który w zależności od przyszłej polityki MNiSW może stać się wiodącą platformą otwartego dostępu w Polsce. Niemniej jednak trudno oprzeć się wrażeniu dużego rozproszenia e-infrastruktury naukowej. Mamy bowiem 23 repozytoria instytucjonalne, biblioteki cyfrowe, które często pełnią rolę repozytorium oraz repozytorium CEON. Do tego wszystkiego dochodzi Infona. Jeśli stanęłabym przed koniecznością deponowania swoich prac naukowych w sieci, nie do końca byłabym pewna, z której drogi skorzystać i jakie są zależności między poszczególnymi opcjami narzędziowymi.
