O tym, jak uczy się młodzież przedmiotów zawodowych online, pisałam subiektywnie jakiś czas temu. Dziś część druga o nauczaniu dorosłych, czyli o studiach i wszelkiego rodzaju kursach dokształcających, do których udało mi się dotrzeć (z założenia powinny być więc bezpłatne). Ponieważ tekst jest na blogu Centrum e-Learningu AHG, Open AGH skromnie przemilczę. Na początek jednak kilka oczywistości, które – wydaje mi się – mają duży wpływ na kształt nauczanych treści.
Dorosły a dorosły
Nauczanie przedmiotów zawodowych studentów od nauczania przedmiotów zawodowych dorosłych niestudiujących różni się przede wszystkim tym, że studentom trzeba wystawić ocenę albo przynajmniej dać zaliczenie. Dorośli niestudiujący mogą oceniać się sami, ewentualny wynik testu końcowego jest im potrzebny najczęściej jako orientacyjny wskaźnik, nie skazuje na poprawkę we wrześniu.
Druga ważna różnica – przez niektórych uznana pewnie za nadrzędną – polega na tym, że studenci podążają szlakiem programu nauczania: nie wiedzą jeszcze, które informacje czy umiejętności okażą się kluczowe podczas pracy zawodowej, mają się zorientować w możliwościach. Dorośli niestudiujący najczęściej już pracują i przychodzą na kurs (studia podyplomowe) z konkretnej potrzeby: dokładnie wiedząc, czego powinni (chcą) się nauczyć i po co. Mamy więc inne czynniki motywujące do nauki (poza oceną): ciekawość kontra celowość.
I wreszcie trzeci element: czas. Studia trwają dłużej niż kursy czy podyplomówki, są różnorodniejsze, a ich uczestnicy mają mniejsze doświadczenie zawodowe. Jedni i drudzy są jednak dorośli i wymaga się od nich samodzielności. Różnic jest oczywiście więcej. Wymienione przeze mnie można uznać za oczywiste, jednak trzeba sobie uzmysłowić, że to one determinują często wybór narzędzi nauczania, czas trwania itd.
E-rolnik
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego od kilku semestrów prowadzi dwustopniowe studia e-Rolnictwo w systemie blended-learning: część zajęć zalicza się więc na platformie, część na zjazdach odbywających się od piątku do niedzieli. Zajęcia na platformie mają przede wszystkim charakter wprowadzający: studenci zapoznają się z wykładami, najczęściej w formie prezentacji Articulate, materiałami dodatkowymi, artykułami, filmami instruktażowymi. Rozwiązują także quizy czy testy. Podbudowani merytoryką wkraczają później do rzeczywistej klasy: już wiedzą, czego będą się uczyć, na co zwrócić szczególną uwagę podczas zajęć (bo w prezentacji on-line zagadnienie było dla nich zbyt lakonicznie wyjaśnione albo szczególnie interesujące) lub o co dopytać. Za aktywność na platformie (rozwiązywanie zadań w terminie, aktywność na forum) wykładowcy przyznają punkty, które mogą zaważyć na zaliczeniu przedmiotu. Część zajęć odbywa się tylko on-line. Każdy może się poczuć studentem e-Rolnictwa, ponieważ materiały z zakończonych semestrów udostępniane są osobom odwiedzającym platformę.
Zawód przyszłości
Jeśli z kolei ktoś chciałby zdobyć inny zawód, np. zawód przyszłości, może zapisać się na bezpłatny kurs grafik-prezenter do Centrum Edukacji Szczecińskiego Parku Naukowo-Technologicznego. Bez testów końcowych czy quizów pokazano tutaj, jak pracować ze zdjęciami, wykorzystywać grafikę użytkowo, projektować strony internetowe, przygotowywać materiały do druku. Część zagadnień jest przedstawiona w formie prezentacji, część jako strony html. Wszystkie podane informacje (czasami krok po kroku) najlepiej na bieżąco przećwiczyć, wykorzystując odpowiedni program. Jest to na tyle oczywiste, że twórca kursu nie pokazuje palcem, nie daje nam 5 minut, żeby „utrwalić wiadomości”. Na platformie umieszczone są jeszcze inne kursy, głównie dla chcących się dokształcić online z informatyki (a także zarządzania, marketingu i innych).
Platforma Portalu Innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce to podobna inicjatywa, a wszystkie kursy, z których część tworzyli sami uczestnicy projektu PITWIN, są bezpłatne (wymagane jest jedynie założenie konta). Z kursów zawodowych znalazły się tutaj między innymi: Analiza finansowa przedsiębiorstw czy Wprowadzenie do Systemów Informacji Geograficznej GIS (przedmiot realizowany na studiach). Ten ostatni kurs składa się z wykładów, ćwiczeń, wykazu literatury i geoprzeglądarek. Każdy, kto zaliczy kurs, może prosić o przesłanie zaświadczenia potwierdzającego.
Inżynier na bieżąco
Polska Izba Inżynierów Budownictwa od 2012 roku przygotowuje i udostępnia swoim członkom kursy e-learningowe. Zaczęło się od programu pilotażowego i kursów Wprowadzenie do Eurokodów oraz Wprowadzenie do projektowania konstrukcji zbrojonych geosyntetykami. Teraz szkoleń przybywa, a zapowiadane są kolejne. Na tematykę i kształt kursów mogą wpływać sami uczący się: każdy członek może zaproponować temat przyszłego szkolenia lub podzielić się uwagami po odbyciu już istniejącego. Istotne jest, że kursy są bezpłatne, a dokładniej: są bezpłatne dla członków Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, czyli osób posiadających odpowiednie kwalifikacje i czynnych zawodowo. Ja sama z budownictwem nie mam nic wspólnego, dlatego posłużę się opinią znajomego inżyniera, który z kolei nie ma nic wspólnego z e-learningiem. Powiedział on: „Przejrzałem te kursy. Dobrze, że są”. Rozwijając jego wypowiedź, mogę dodać, że to komplement: ludzie z branży mają potrzebę dokształcania się, zamiast przeszukiwać publikacje i „cały Internet”, otrzymują przygotowany przez merytorycznie kompetentne osoby przystępny materiał w przyjaznej formie (prezentacje).
Z ciekawym tematem spotkanie – webinaria
Webinaria mogą być traktowane jako urozmaicenie studiów stacjonarnych, wzbogacenie ich, ale nie tylko. Wszystko zależy od tego, kto, z kim i dla kogo webinarium organizuje. Na przykład na kierunku Mechanika i Budowa Maszyn na Wydziale Mechanicznym Technologicznym Politechniki Śląskiej w kończącym się właśnie roku akademickim miały miejsce dwa webinaria, oba silnie związane z branżą motoryzacyjną (Opracowanie nowoczesnej dokumentacji produktu na przykładzie przemysłu motoryzacyjnego oraz Zarządzanie danymi projektowymi jako fundament sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa na przykładzie branży motoryzacyjnej). Natomiast firma zajmująca się wdrażaniem systemów CAD zorganizowała 36 warsztatów on-line powiązanych ściśle z narzędziami wykorzystywanymi w mechanice, architekturze czy budownictwie. Tematy poruszane podczas warsztatów były szczegółowe, koncentrowały się na wykorzystaniu danej funkcji, pokazywały, jak korzystać z programu najefektywniej. Z jednej strony były więc żywą reklamą samego programu, z drugiej uczyły szybko i przystępnie, każdy mógł uczestniczyć w tym spotkaniu, które odpowiada jego potrzebom. Część prezentacji dostępna jest nadal na YouTubie.
Różnorodność
Z moich doświadczeń wynika, że dorosła osoba może się kształcić lub dokształcać zawodowo online. Oczywiście, oferta bezpłatnych kursów jest ograniczona, podczas gdy kursy płatne wydają się niezmierzone. Zdecydowanie łatwiej mają osoby, których zawód związany jest z szeroko pojętymi nowymi mediami. Ale to się zmienia: powstają kolejne platformy, do których studenci uczący się za darmo mają dostęp po zalogowaniu. Zmienia się także tendencja związana z prawami autorskimi. Coraz częściej szkolenia i materiały udostępnia się na otwartej licencji Creative Commons. Jednak twórcy platform i kursów przywołanych powyżej – mimo że zachęcają i zapraszają do nauki – nie wspominają na swoich stronach, że materiały zostały opublikowane na otwartej licencji CC, a do części materiałów wszystkie prawa zostały zastrzeżone.
Na szczęście dokształcić się zawodowo online można także w sposób mniej zorganizowany, a więc przeszukując YouTuba, portale branżowe, wortale, fora dyskusyjne itd. Dobrych, solidnych portali jest dużo, a sądzę, że będzie powstawać więcej. Czerpanie z nich to dobre rozwiązanie dla tych, którzy nie potrzebują zaświadczeń, że zdobyli nowe umiejętności czy wiadomości, a mają się nimi wykazać.
Jest jeszcze inna możliwość dokształcania się zawodowego online: kursy zagraniczne, jak choćby któryś z bogatej oferta Massachusetts Institute of Technology. Można się od nich uczyć.
Ale czy tylko od nich? Jak wygląda nauczanie przedmiotów zawodowych online u naszych europejskich partnerów eVET2EDU? Już wkrótce ciąg dalszy subiektywny przeglądu.
