Wszyscy współdzielimy to doświadczenie, ale zapewne wywarło ono inny wpływ na dzieci i młodzież w wieku szkolnym, niż na młodych dorosłych, borykających się z pierwszą pracą i początkami samodzielności, osoby w średnim wieku o ustabilizowanej sytuacji życiowej, czy seniorów/seniorki.

W przeanalizowanych źródłach brakuje zgodności co do tego, kiedy „kończy” się generacja Y (tzw. millenialsi) a „zaczyna” gen Z. Można się spodziewać, że wraz upływem czasu te granice się wyostrzą. Dostępne wyniki badań dotyczą głównie osób w przedziale wieku 16-30 lat, które na nasze potrzeby będziemy nazywać młodymi dorosłymi.

Obraz 1. Podział generacji  ze względu na lata urodzenia. Opracowanie własne na podstawie załączonej bibliografii.

Zapoznając się z dalszą częścią artykułu warto mieć na uwadze fakt, że prezentowane wyniki oparte są o badania (wskazane w bibliografii), w których mimo rzetelnej metodologii i sporych prób badawczych, wykorzystano nielosowy dobór respondent(ek)ów – co za tym idzie, niemożliwe jest uogólnienie wyników na całą populację 20-30 latków w Polsce. Nie stoi to jednak na przeszkodzie, aby przyjrzeć się dostępnym danym i poszukać inspiracji do lepszego zrozumienia tej grupy wiekowej.

Co ogólnie warto wiedzieć o generacji Z?

Zanim skupimy się na kwestiach, które nas szczególnie interesują, związanych z wyborami edukacyjnymi i zawodowymi gen Z, warto przyjrzeć się temu, w jakich czasach dorastały Z-tki i co ich ukształtowało. Analizowane źródła wskazują, że GENERACJA Z…

Warto pamiętać o tym, że przedstawiciele(ki) każdej generacji są następstwem czasów, w których dorastali/ły – wynikiem globalnych i indywidualnych doświadczeń.

Gen Z i wybory edukacyjne

Przechodząc do kwestii dla nas kluczowych – związanych z wyborami edukacyjnymi młodych ludzi oraz tym jak postrzegają wykształcenie formalne oraz pozaformalne, zacznijmy od przyjrzenia się, jak zmienia się liczba osób studiujących w ostatnich latach w Polsce. Jak możemy zaobserwować na Wykresie nr 1, od roku akademickiego 2013/14 liczba osób studiujących sukcesywnie spada. Wpływ na to ma kilka procesów.

Pierwszy z nich to zapaść demograficzna, objawiająca się spadkiem liczby urodzeń. Zależność jest prosta – im mniej ludzi ogółem, tym mniej osób studiujących. Kolejny proces, na który wskazuje Karolina Messyasz w swoim artykule „Pokolenie Z na rynku pracy – strukturalne uwarunkowania i oczekiwania”, to wzrost odsetka osób z wyższym wykształceniem w Polsce, co może się przekładać na spadek atrakcyjności i przydatności dyplomu uczelni wyższej. W roku 2007 w Polsce wykształceniem wyższym legitymowało się 19% populacji, natomiast w 2018 r. już  31%. Kolejny ważny aspekt, to zmniejszenie roli formalnego wykształcenia na rzecz certyfikowanych kursów i szkoleń, co jest charakterystyczne dla świata VUCA.

Wykres 1. Opracowanie własne w oparciu o „Pokolenie z na rynku pracy – strukturalne uwarunkowania i oczekiwania”, Karolina Messyasz.

Również na własnym podwórku wyraźnie obserwujemy trend spadku liczby osób studiujących. Zestawiając dane publikowane przez Centrum Organizacji Kształcenia AGH widzimy, że między rokiem 2018 a 2023 „ubyło” nam prawie 6 tysięcy studentów i studentek.

W tym czasie studia podjęły także osoby napływowe z Ukrainy, co jednak nie odwróciło trendu spadkowego. Warto zauważyć, że w roku 2012 w  AGH studiowało ponad 35,5 tys. osób, co przy aktualnych liczebnościach stanowi wartość spektakularną. 

Wykres 2. Opracowanie własne w oparciu o dane COK AGH.

Z danych przedstawionych w raportach Gen Z o sobie (SWPS, THEY.PL) oraz Studiując w świecie niepewnego jutra (iUW), jasno wynika, iż najważniejszym elementem życia, także pozwalającym zdobyć wymarzoną pracę jest samorozwój (czy też samodoskonalenie). Natomiast wykształcenie jako jeden z najważniejszych aspektów życia zostało wskazane jedynie przez 37% osób badanych i lokuje się na piątej pozycji za: samorozwojem, przyjaciółmi, zdrowiem i rodziną.

Obraz 2. Opracowanie własne na podstawie Gen Z o sobie (SWPS, THEY.PL), Studiując w świecie niepewnego jutra (iUW)

Dla prawie 60% osób badanych (studiujących w Uniwersytecie Warszawskim) edukacja formalna jest elementem potrzebnym do zdobycia wymarzonej pracy, plasującym się według liczby wskazań zaraz po samodoskonaleniu. Niewiele niżej z odsetkiem wskazań 55,6% mieści się edukacja pozaformalna.

Obraz 3. Opracowanie własne na podstawie Pokolenie Z – gen przedsiębiorczości (EY Polska)

Według danych przedstawionych przez EY Polska, dla lepszej edukacji młodzi ludzie potrzebują: praktyk zawodowych, mentoringu, projektów, badań i prac społecznych. Elementy te zostały wskazane przez co najmniej 50% badanych. Wnioskować zatem można, że młodzi dorośli chcą się uczyć praktycznie oraz z indywidualnym wsparciem mentorów i mentorek. Młodzi żyjący w świecie VUCA „chcą mieć i wiedzieć wszystko natychmiast”, także osiąganie efektów kształcenia musi być natychmiastowe.

W kontekście powyżej przedstawionych danych warto się zastanowić, czy poza łatwo identyfikowalnymi przyczynami spadku liczby osób studiujących, takimi jak zapaść demograficzna, nie mamy do czynienia także z dewaluacją formalnego wykształcenia i wzrostem znaczenia samodzielnego oraz indywidualnego zdobywania  wiedzy i umiejętności? Czy oferta proponowana przez uczelnie jest atrakcyjna dla młodych ludzi? Czy formy kształcenia są adekwatne do potrzeb potencjalnych kandydatów/ek na studia? Czy oddają rzeczywistość rynkową?

Z-etki na rynku pracy

Przyjmując, że jednym z głównych celów kształcenia akademickiego jest przygotowanie osób studiujących do podjęcia pracy, warto dowiedzieć się, czym dla przedstawicieli i przedstawicielek gen Z jest praca zawodowa i czego od niej oczekują

Według wyników badania zrealizowanego przez SWPS oraz THEY.PL, praca dla generacji Z to „źródło” rozwoju – w ramach instytucji lub poza nią. Czyli innymi słowy, praca ma dawać młodym możliwość progresu szeroko rozumianego. Może to być realizowane bezpośrednio w miejscu zatrudnienia – poprzez udział w ciekawych projektach, szkoleniach, współpracę z mentor(k)ami lub poza miejscem i godzinami pracy, ale dzięki środkom tam zarobionym,  wystarczającym na swobodny rozwój.

Młodzi dorośli odrzucają kult pracy, charakterystyczny dla starszych generacji, niechętnie zostają po godzinach, a praca nie jest centrum ich życia. W tym kontekście pojawia się określenie „ciche odchodzenie” (ang. quiet quitting). Nie dotyczy ono zakończenia współpracy z danym pracodawcą, ale skupienia się tylko na tym, co zostało uzgodnione w ramach umowy. Praca nie jest elementem tożsamości Z-etek, natomiast ważne są dla nich wspólne z pracodawcą wartości (np. stosunek do ekologii, równości płci, zrównoważony rozwój).

Takie podejście pozwala młodym zachować balans między życiem zawodowym i osobistym, gdyż „nie samą pracą człowiek żyje”. Miejsce pracy według generacji Z powinno być przyjazne dla dobrostanu psychicznego. W tym kontekście ważna jest elastyczność obu stron, zaufanie zamiast kontroli oraz poczucie wpływu na organizację. Młodzi oczekują także wsparcia mentalnego.

Co jest dla nas ważne…

Co dla nas, jako Uczelni jest ważne w kontekście powyższych danych? Przede wszystkim refleksja! Czy poza zmianą systemową, w której finansowanie nie byłoby bezpośrednio zależne od liczby osób studiujących, możliwe są zmiany na naszym poziomie? Jak możemy dostosować się do potrzeb i oczekiwań młodego pokolenia? Czy to uniwersytet powinien się zmieniać?