Opracowanie: Agnieszka Chrząszcz
W dwóch słowach
Inaczej: drzewo decyzyjne.
Sposób porządkowania informacji, wygenerowanych np. podczas burzy mózgów, przydatny do analizowania zjawisk, problemów i wyzwań. Pozwala na przyjrzenie się przyczynom i skutkom. Ma kształt ości lub drzewa, w zależności od orientacji graficznej. Wykorzystywany w zarządzaniu jakością (np. w procesach produkcyjnych), do analizy zjawisk i określania przyczyn wpływających na dany problem czy sytuację. Stanowi punkt wyjścia do projektowania działań naprawczych.
Do jakich form zajęć pasuje?
Może być elementem Design Thinking, pomagać w burzy mózgów, stanowić element porządkujący dyskusję (np. podczas ćwiczeń, na spotkaniu) czy fragment ćwiczenia podsumowującego eksperyment podczas laboratorium. Sprawdzi się przy metodzie “studium przypadku” do rozpracowania danego problemu w sposób graficzny.
Wielkość grupy nie ma znaczenia – może zostać przeprowadzony indywidualnie, w parach (np podczas wykładu), trójkach lub czwórkach.
Nie wymaga żadnych pomocy, wystarczy kartka papieru, karteczki z pomysłami (z burzy mózgów) i coś do pisania. Może zostać zrealizowany także online, przy pomocy współdzielonej tablicy lub dokumentu oraz podpokojów.
Przykład
Przykład 1
Podczas wydziałowych warsztatów Design Thinking został zidentyfikowany problem zmniejszającej się liczby osób studiujących na II-gim stopniu. W wyniku burzy mózgów zidentyfikowano wiele przyczyn tego zjawiska, zostały one zapisane na samoprzylepnych karteczkach.
Aby można było podejmować jakiekolwiek dyskusje i działania, należy przyczyny przeanalizować i pogrupować. Dzięki temu możliwe będzie określenie np. możliwości wpływania na przyczyny oraz zdefiniowanie środków zaradczych.
Osoba prowadząca spotkanie online udostępniła ekran z diagramem oraz przyczynami przypisanymi na osobnych, kolorowych “karteczkach” na współdzielonej tablicy. “Głowa” wykresu to zdefiniowany problem (1). Określone zostały 2 główne kategorie przyczyn “ludzie” oraz “instytucja” (2). Następnie w 2 podgrupach, w osobnych pod-pokojach uczestnicy spotkania przypisywali przyczyny odpowiadając sobie na pytanie, czy dana zdefiniowana wstępnie przyczyna (np. niż demograficzny) faktycznie przynosi taki skutek (spadek liczby osób studiujących). Zaczęły wyłaniać się kolejne “pod-przyczyny”, zapisywane na dalszych strzałkach osi.
Przykład 2
Na ćwiczeniach osoby studiujące analizują nieprawidłowości w transporcie. Zidentyfikowano, że problemem jest brak terminowej wysyłki produktów w konkretnym tygodniu. Najpierw studenci wymyślają kategorie przyczyn, które ich zdaniem mogą wpływać na ten problem, pracując w w osobowych zespołach przez 5 min. Następnie wspólnie określone zostają najważniejsze kategorie dla danego problemu. Studenci pracują indywidualnie (burza mózgów) i wypisują, ich zdaniem, możliwe przyczyny takiego stanu rzeczy na osobnych karteczkach typu post-it. W swoich zespołach tworzą następnie diagramy, dodając kategorie przyczyn, które nie zostały uwzględnione na pierwszym etapie.
Dowiedz się więcej
Materiały dot. inżyniera jakości https://inzynierjakosci.pl/2017/12/diagram-ishikawy/ oraz lean managment https://leanactionplan.pl/ishikawa/
Wykorzystanie diagramu do innych działań w obszarze szkolnictwa: https://www.highereducationdigest.com/utilizing-ishikawa-diagrams-for-effective-project-management-in-higher-education/
Artykuł i bibliografia innych źródeł dot. wykorzystania diagramu w zajęciach i rozwiązywaniu problemów edukacyjnych
L. Gopinath B., Development and Evaluation of Fishbone-Based Advanced Computational Thinking (FACT) Pedagogy: A Teacher-Student Collaborative Learning Environment in Engineering and Science Education, https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/2347631120970177#bibr2-2347631120970177
