Demonstracja, instruktaż, pokaz

W dwóch słowach

Demonstracja, pokaz, instruktaż to jedna z najpopularniejszych metod podających, w której osoba prowadząca w jak najbardziej dokładny sposób poucza, wyjaśnia, udziela niezbędnych wskazówek, w jaki sposób uczestnicy i uczestniczki powinni wykonać zadanie. Sam pokaz bez możliwości przećwiczenia czynności przez osoby uczestniczące nie jest efektywny, dlatego metoda zakłada ćwiczenie zaprezentowanego zachowania, aż do ukształtowania właściwego nawyku.

Pokaz z objaśnieniem – celem jest pokazanie czynności, ich prawidłowości i etapowości wykonania.

Pokaz z instruktażem – różni się od pokazu z objaśnieniem tym, że osoby uczestniczące w zajęciach mają okazję samodzielnie wykonać demonstrowane czynności. Celem jest ukształtowania właściwego nawyku.

Jeśli zdecydujesz się na pokaz z instruktażem, pamiętaj, że w modelowym ujęciu zakłada on kolejne etapy:

1) Demonstracja wykonywana przez osobę prowadzącą.

2) Powtórzenie czynności przez kilka osób wyznaczonych z grupy.

3) Ponowny pokaz całej czynności raz w tempie zwolnionym, następnie w tempie normalnym.

4) Wykonanie czynności przez wszystkich uczących się, aby sprawdzić, czy nie wkradły się błędy lub niedokładności w wykonaniu.

5) Podsumowanie i uzupełnienie o Twoją ocenę poziomu opanowania czynności. Do tego działania możesz zaprosić także osoby z grupy, aby podsumowanie i ocenę przeprowadzili samodzielnie, gdyż kontrolując innych, korygują własne obserwacje.

Celem tej metody jest przybliżenie przedmiotu pokazu (procesu czy obiektu) w taki sposób, aby możliwe było wykorzystanie tej wiedzy w praktyce – samodzielne odtworzenie procesu lub np. korzystanie z maszyny.

Metoda demonstracji pozwala osobom studiującym trenować umiejętności związane z zapamiętywaniem i odtwarzaniem struktur działania, etapów procesu czy budowy modelu. Jest dobrą okazją do trenowania umiejętności wnikliwej obserwacji i zwracania uwagi na kluczowe cechy i funkcje.

Do jakich form zajęć pasuje?

Metodę można wykorzystać w zajęciach, których założeniem jest podawanie treści teoretycznych, przekazywanie informacji, pokaz czynności, kształtowanie umiejętności psychoruchowych.

Metoda pokazu z objaśnieniem może być stosowana raczej w początkowej fazie zajęć o charakterze praktycznym, jako wprowadzenie (przygotowanie) do wykonania działania (np. przygotowania do demonstracji czynności), a nie polega na samym działaniu.

Zajęcia prowadzone metodą pokazu powinny być realizowane w małych grupach, umożliwiających odpowiednią obserwację. Demonstracja sprawdzi się podczas zajęć laboratoryjnych lub ćwiczeniowych.

Przykład

Przykład demonstracji opracowany na podstawie:

Dorothy Merritts, Franklin and Marshall College https://serc.carleton.edu/sp/library/demonstrations/examples/watercontamination.htm

Demonstracja zanieczyszczenia wody pitnej

Demonstracja w bardzo prosty, ale mocno obrazowy sposób przedstawia temat zanieczyszczenia wody pitnej. Skłania osoby uczestniczące w zajęciach do zastanowienia się nad skażeniem wody i normami dotyczącymi wody pitnej. Demonstracja trwa około 10 minut i pełni rolę przygotowania gruntu do dalszej dyskusji. Następnie możesz omówić źródła wody pitnej, precyzję i dokładność pomiarów zanieczyszczeń w wodzie, maksymalne poziomy zanieczyszczeń dla różnych substancji zanieczyszczających, różne sposoby oczyszczania źródeł wody pitnej oraz standardy dla wody butelkowanej.

Jak przeprowadzić demonstrację skażenia wody?

Materiały: Siedem wysokich, przezroczystych szklanek (najlepiej identycznych). Siedem słomek. Długa łyżka do mieszania. Woda deszczowa (np. zebrana z rynny deszczowej) wystarcza do napełnienia jednej szklanki (jeśli nie jest łatwo dostępna, zastąp ją wodą z kranu i powiedz, że to woda deszczowa). Butelka soli. Pojemnik na cukier. Butelka oleju silnikowego lub płynu przekładniowego. Butelka wody butelkowanej zakupionej w sklepie.

Przed zajęciami: Włóż słomkę do każdej szklanki. Napełnij jedną wysoką szklankę wodą deszczową i napełnij pięć identycznych szklanek wodą z kranu. Oznacz szklanki od pierwszej do piątej, zaczynając od szklanki zawierającej wodę deszczową jako nr 1. Ustaw szklanki z przodu sali tuż przed zajęciami. Ustaw butelkę soli przed szklankami nr 3 i 4, pojemnik cukru przed szklanką 5, butelkę oleju silnikowego lub płynu przekładniowego przed szklanką nr 6, a butelkę wody pitnej kupowanej w sklepie przed szklanką nr 7.

Przebieg demonstracji: Na początku demonstracji wyjaśnij, że masz siedem szklanek, z czego jedna zawiera wodę deszczową, jedna zawiera dostępną w handlu wodę butelkowaną, a pięć innych zawiera tę samą wodę z kranu. Powiedz, że do niektórych szklanek będziesz dodawać różne ilości i rodzaje „nieczystości” (sól, cukier, olej napędowy), ale druga szklanka będzie zawierała wyłącznie zwykłą wodę z kranu. Dodawaj zanieczyszczenia powoli, dając do zrozumienia, że będziesz pić z różnych szklanek.

Następnie przejdź do części interaktywnej pokazu polegającej na zadawaniu pytań do grupy obserwującej w oparciu o zaobserwowane cechy wody.

Część 1. Czym jest czysta woda?

Podnieś szklankę wody deszczowej i zadaj pytanie: „Czy ta woda deszczowa jest czysta i zdatna do picia?” Zwróć uwagę, że woda deszczowa najprawdopodobniej nie jest czysta (w wodzie jako rozpuszczalniku łatwo rozpuszcza się w niej wiele substancji np. gazy atmosferyczne zawierające zanieczyszczenia przemysłowe i spaliny, azot i dwutlenek węgla oraz wiele innych gazów).

Część 2. Którą wodę pić bezpiecznie?

Zadaj kolejne pytanie: Która z tych szklanek wody będzie prawdopodobnie najbezpieczniejsza, a która najmniej, dlaczego i skąd to wiesz?” Kiedy nieczystość staje się zanieczyszczeniem? Pytanie to stanowi sedno demonstracji i może być podstawą dyskusji i wykładu przez pozostałą część zajęć. Prawdopodobnie czuliby się bezpiecznie, pijąc wodę deszczową, butelkowaną lub z kranu. Każdy z pewnością powie, że nie wypiłby wody zawierającej choćby kroplę oleju silnikowego, którą można wyczuć nawet w tak niewielkiej ilości. Mogliby rozważyć wypicie szklanki z jedną łyżeczką soli i zastanowić się czy chcieliby wypić szklankę z 3 łyżkami soli. Z drugiej strony można im zwrócić uwagę, że gdyby był to cukier, a nie sól, chętnie dodaliby jego łyżkę do wody i często robią to na przykład do szklanki herbaty.

Część 3. Usuwanie zanieczyszczeń

Zapytaj osoby uczestniczące, jak usunąć różne zanieczyszczenia z różnych szklanek (soli, oleju silnikowy o małej gęstości). Analogią do oleju silnikowego w wodzie jest przypadek nieszczelności podziemnych zbiorników magazynowych.

Pomysły na omówienie demonstracji skażenia wody w trakcie zajęć

Po zakończeniu demonstracji warto poprowadzić osoby studiujące w dyskusji lub wykładzie, który powiąże demonstrację z procesami geologicznymi. Pomysły tematów, które można poruszyć podczas omówienia demonstracji, obejmują: