Elementy myślenia wizualnego

W dwóch słowach

System notowania i prezentowania z użyciem elementów graficznych, które wspierają proces zapamiętywania i analizy. Myślenie wizualne wymaga intensyfikacji pracy mózgu i natychmiastowego przetwarzania informacji. Wzmacnia koncentrację uwagi, bieżącą analizę (np. słuchanego wykładu) oraz urozmaica przekaz (np. przy zastosowaniu visual storytellingu).

Myślenie wizualne prowadzi do wyrażania idei obrazem – schematem, ikoną, rysunkiem. Jego celem jest porządkowanie złożonych kwestii na różnych poziomach – dla siebie np. sporządzając notatki wizualne z wykładu, webinaru czy książki, ale też dla innych, by pokazać, wytłumaczyć, wskazać różne aspekty czy znaleźć rozwiązanie problemu.

Komunikacja wizualna stała się niezwykle ważnym kanałem, wciąż niedocenianym w edukacji, dającym ogromne możliwości związane z zastosowaniem i wsparciem procesu uczenia się. Wykorzystanie elementów myślenia wizualnego ma duży wpływ na proces zapamiętywania i kojarzenia, które nieodłącznie związane są z efektywnością nauki.

Myślenie wizualne (ang. visual thinking) nie jest jedną metodą dydaktyczną. Jest raczej ogólnym sposobem na łączenie idei z obrazami, który może przybierać postać różnych metod:

Mapa myśli (ang. mind mapping)

Spopularyzowana przez Tony’ego Buzana metoda, pomaga tak układać myśli, aby odzwierciedlało to sposób, w jaki pracuje nasz mózg. Oparta jest na centralnym temacie, który następnie jest na różne sposoby wiązany z pojawiającymi się mniejszymi wątkami.

Mapa koncepcyjna (ang. concept maping)

W swej istocie jest podobna do mapy myśli – ma odzwierciedlać strukturę wiedzy w mózgu, jest jednak bardziej ustrukturyzowana. Wykorzystując elementy diagramu pokazuje hierarchię i zależności między poszczególnymi elementami. Składa się z dwóch elementów: koncepcji i relacji między nimi.

Notatka wizualna (ang. sketchnoting)

Jest to alternatywa dla notatek linearnych, tradycyjnych, składających się z tekstu, punktów i podpunktów. Polega na wykorzystaniu zróżnicowanej typografii, prostych elementów graficznych (linie, bloki, strzałki itp.), małych rysunków i koloru do organizowania treści.

Graficzna facylitacja (ang. graphic facilitation również ang. visual collaboration)

Facylitacja to umiejętność moderowania pracy zespołu czy grupy, aby wesprzeć jego efektywność. W przypadku wykorzystania tej metody na zajęciach ułatwiasz osobom uczestniczącym definiowanie celu, poszukiwanie rozwiązań, uporządkowaną dyskusję, burzę mózgów itp.

Wizualna opowieść (ang. visual storytelling)

Storytelling to świadome i uporządkowane wykorzystanie opowiadania, najlepiej z udziałem bohaterów, z którymi możemy się identyfikować. Storytelling stanowi osobną metodę, a w połączeniu z elementami wizualnymi daje bardzo dobre efekty – wzbudza zainteresowanie i pozostaje w pamięci. Opowiadanie historii, połączone z rysowaniem jej wizualizacji (nawet wyłącznie schematycznym), to przepis na doskonały wykład!

Wśród kształconych kompetencji z pewnością wymienić należy umiejętność porządkowania treści, nadawania im rangi i szeregowania od treści najważniejszych do uzupełniających. Związane z tym są niewątpliwie umiejętność analizy i syntezy, selekcji informacji oraz dostrzeganie związków i zależności między nimi.

Do jakich form zajęć pasuje?

Wdrożenie elementów myślenia wizualnego nie jest czasochłonne. Warto poświęcić trochę czasu na przemyślenie, która z tych metod najbardziej Ci odpowiada oraz dobrze pasuje do nauczanej przez Ciebie tematyki czy rodzaju zajęć.

Elementy myślenia wizualnego najlepiej sprawdzą się podczas wykładów czy mini wykładów, pasują również do prezentacji konferencyjnych. Na ćwiczeniach można skorzystać ze schematów, pokazać proces lub pracować w grupach nad tworzeniem map.

Przykład

Przykład 1.

Ćwiczenia audytoryjne z fizyki

Na ćwiczeniach z fizyki podczas rozwiązywania zadań obliczeniowych wykorzystujesz proste ilustracje graficzne do zobrazowania treści. Przedstawiasz w ten sposób klasyczne zadania o mijających się pociągach lub samochodach, czy te bardziej złożone, dotyczące kwestii trudniejszych do wyobrażenia. Wokół zadań budujesz opowieści nadając bohaterom imiona lub cechy charakteru. Nawet jeśli to tylko tzw. patyczaki, wiesz, że kiedy mają imię i charakter stają się bliskie słuchaczom. Np. jeśli mówisz o fali dźwiękowej na podstawie rozmowy Julki i Romka albo o odbiciu w wodzie zakochanego w sobie Narcyza, to zadania z obojętnych emocjonalnie stają się atrakcyjne dla osób studiujących, które chętniej je rozwiązują, a nawet angażują się w dyskusję.

Przykład 2.

Wykład z I rokiem, studiów I stopnia

Prowadzisz wykład ze studentami I roku. Twoim celem jest pomoc w kształceniu nawyku sporządzania notatek.

Na kolejnych wykładach zachęcasz do próbowania różnych typów notatek wizualnych. Przykładowo:

rozdajesz wszystkim kartkę A4 z głównym hasłem wykładu wydrukowanym na środku, zachęcasz do skorzystania z mapy myśli,
przygotowujesz kanwę do notowania, np. tabelę z głównymi punktami wykładu lub mapę z kamieniami milowymi, zostawiając miejsce na notatki i uwagi,
tłumaczysz zasady sporządzania notatki wizualnej (ang. sketchnote) i zachęcasz do spróbowania.

Zapewniasz linearną notatkę z tych wykładów, stwarzając atmosferę poczucia bezpieczeństwa i wolności, które wspierają kreatywność.