Opracowanie: Anna Chyła
W dwóch słowach
Metoda ćwiczebna służy rozwijaniu umiejętności i utrwalaniu wiedzy przez częste wykonywanie zadań lub określonych aktywności przez osoby studiujące (np.: ćwiczenie algorytmów podczas kodowania, rozwiązywanie zadań celem zapamiętania reguł, wzorów itp.).
Metoda ćwiczebna należy do grupy metod praktycznych i polega na wielokrotnym powtarzaniu czynności stanowiących treść zajęć. Ćwiczenia zorganizowane są w zaplanowany i przemyślany sposób, tak by ułatwiały rozwijanie umiejętności.
Wśród cech charakterystycznych najważniejsza jest powtarzalność, która nie ma jednak prowadzić wyłącznie do mechanicznego odtwarzania czynności. Służy raczej kształtowaniu i doskonaleniu umiejętności. Aby prawidłowo ukształtować umiejętność, niezbędne jest podłoże teoretyczne. Metoda ćwiczebna wymaga zastosowania wiedzy teoretycznej w praktyce. Bazą jest teoria – znajomość wzorów, zasad, zależności, praw i reguł. Następnie możliwe jest rozwijanie umiejętności, jej doskonalenie i utrwalanie aż do wytworzenia nawyku.
Bardzo ważna w tej metodzie jest też samodzielność. Działanie znajduje się głównie po stronie osoby studiującej.
Celem w metodzie ćwiczebnej jest osiągnięcie biegłości w wykonywaniu określonej czynności. Dodatkowo uczy osoby studiujące samodzielności i odpowiedzialności, w kontekście ich postępów.
Metoda ćwiczebna zawierać powinna określone fazy:
- Przedstawienie celu zajęć, znaczenie trenowanej umiejętności dla praktyki.
- Opis ćwiczenia, wskazanie sposobu wykonania, pokaz.
- Próby pod Twoim nadzorem.
- Samodzielne wykonywanie czynności.
- Kontrola opanowania umiejętności.
Wykonywanie ćwiczeń kształci kompetencje związane z organizacją pracy własnej oraz sprawnością samodzielnego działania w ćwiczonym obszarze. Odpowiednio zaplanowane buduje odpowiedzialność osób studiujących za ich rozwój.
Do jakich form zajęć pasuje?
Metoda ćwiczebna jest niezbędna do osiągnięcia biegłości w zakresie podstawowych umiejętności. Warto z niej korzystać wzmacniając samodzielność osób studiujących, ich sprawczość i biegłość. Opanowanie elementarnych umiejętności konieczne jest do dalszego rozwoju. Ta metoda przydatna jest zwłaszcza na przedmiotach wprowadzających, na pierwszych latach studiów.
Przykład
Przykład 1.
Ćwiczenia tablicowe z Matematyki.
Zajęcia dotyczą rozwiązywania zadań obliczeniowych w temacie: całki, a celem jest osiągnięcie biegłości obliczeniowej.
Rozpoczynasz od przypomnienia kluczowych treści, następnie przekazujesz instrukcję do zadań i rozwiązujesz przykładowe zadanie na tablicy. Dzielisz osoby studiujące na grupy 4-5 osobowe, które pracują nad trzema zadaniami o zróżnicowanym stopniu trudności. Informacja zwrotna przekazywana jest na bieżąco, zgodnie z postępem pracy danej grupy.
Kolejnym etapem zajęć jest praca indywidualna nad dwoma zadaniami (przygotowujesz zadanie prostsze i trudniejsze). Po ich wykonaniu osoby studiujące ponownie pracują w grupach porównując swoje rozwiązania.
Na koniec zadania omawiane są na forum z twoim komentarzem.
Zadanie domowe to pięć zadań do wykonania na platformie e-learningowej, w celu utrwalenia umiejętności. Zadanie domowe ma podobny stopień trudności do zadań rozwiązywanych na zajęciach. Platforma e-learningowa daje szerokie możliwości przekazywania informacji zwrotnej do zadań, w tym wstępnego ustawienia automatycznych komunikatów, zależnych od odpowiedzi osób studiujących lub wysyłania bardziej rozbudowanych, spersonalizowanych komentarzy.
Przykład 2.
Ćwiczenia laboratoryjne z Elektroniki.
Zajęcia dotyczą budowania układów elektronicznych. Celem jest zdobycie praktycznej umiejętności budowania takiego układu na podstawie wcześniej zaprojektowanego schematu.
Osoby studiujące w parach przygotowały schematy oraz koncepcje działania układu. Na zajęciach dalej pracują w parach. Przypominasz zasady pracy w laboratorium i określasz cel zajęć.
Pierwszym zadaniem jest budowa prostego układu na płytce prototypowej. Wszystkie zespoły odtwarzają taki sam schemat. Następuje testowanie i omówienie przez Ciebie prawidłowego rozwiązania i możliwych błędów.
Drugim zadaniem jest budowa bardziej skomplikowanego układu. Zespoły losują schemat z puli, którą przygotowałeś. Podchodzisz do zespołów i wspierasz w procesie, wskazując na kolejny krok lub pomagając rozwiązywać trudności na bieżąco. Koniec ćwiczenia to test układu.
Trzecie zadanie to budowa układu własnego projektu, opartego na zadaniu realizowanym wcześniej (schemat plus opis koncepcji). Układ jest testowany i zespoły zamieniają się stanowiskami zgodnie z określoną przez ciebie zasadą. Przy stanowisku kolegów zapoznają się z budową układu (schemat i opis) i ponownie go testują. Następnie zapisują proponowane udoskonalenia lub inne warianty rozwiązania, realizującego założenia koleżanek i kolegów, niekoniecznie pasujące do zaprojektowanego schematu. Wracają na swoje stanowiska, czytają sugestie innego zespołu, wprowadzają ewentualne zmiany.
Zadaniem domowym jest opracowanie sprawozdania zawierającego koncepcję działania układu, schemat z opisem proponowanego rozwiązania, ewentualne wprowadzone udoskonalenia lub możliwe warianty rozwiązań. Kolejne zajęcia mogą być poświęcone przeniesieniu zaprojektowanego układu na płytkę uniwersalną.
Dowiedz się więcej
Ciekawą strategią wspierającą trwałe uczenie się, którą można zastosować w ramach metody ćwiczebnej są ćwiczenia przemieszane. Polegają na rozwiązywaniu zadań wymagających wykorzystania wiedzy i umiejętności z różnych działów. Często opierają się na wskazywaniu różnic i podobieństw faktów, zjawisk, zagadnień itp. Stanowią świetne przygotowanie do zadań egzaminacyjnych, które najczęściej mają właśnie przemieszany charakter. Ćwiczenia przemieszane wymagają przywoływania posiadanej wiedzy, a ich rozłożenie w czasie wpływa na utrwalenie wiedzy. Wzmacniają też kompetencje osób studiujących w zakresie zastosowania wiedzy i umiejętności w różnych kontekstach, wnioskowania, analizowania i porównywania.
Za: Ostrowska M., Pijanowska K., Gorczyca E., 3 skuteczne strategie powtórkowe – jak bez stresu utrwalać wiedzę?, Głos Pedagogiczny, luty/marzec 2022.
