Nauczanie rówieśnicze (ang. peer learning)

Opracowanie: Marta Stąporek

W dwóch słowach

Nauczanie rówieśnicze jest metodą, w której nauka odbywa się poprzez wymianę wiedzy i umiejętności rówieśników. Cieszy się coraz większym uznaniem na wyższych uczelniach ze względu na interaktywny i angażujący charakter. Strategia ta uznawana jest za skuteczną i korzystną dla osób studiujących w procesie pozyskiwania wiedzy, kształtowania umiejętności i postaw oraz ze względu na rozwój umiejętności działania w grupie i współpracy. Umożliwia kształtowanie ważnych kompetencji z punktu widzenia pracy zespołowej, przydatnych nie tylko w trakcie kształcenia, ale również w późniejszym okresie, w pracy zawodowej.

W kontekście zajęć dydaktycznych wyróżnia się następujące modele nauczania rówieśniczego:

• peer tutoring i proctoring – w tym modelu bardziej doświadczony student (mocniejszy) uczy mniej doświadczonego rówieśnika; 
• surrogate teaching – w tym modelu starszy wiekiem student uczy młodszego (np. studenci/ki “magistranci” uczą studentów/ki pierwszorocznych);
• collaborative (cooperative) learning – przydzielanie studentów do pracy nad wspólnymi projektami, które uczą współpracy, organizacji pracy, odpowiedzialności za powierzone zadania, wykonanie projektu w terminie itp.;
• reciprocal peer tutoring – wzajemne uczenie się, model wykorzystywany najczęściej w naukach języków obcych, ale równie dobrze sprawdzi się w naukach STEM. W tym modelu osoby studiujące pracują w parach, dostają fragment tekstu oraz pytania i/lub zagadnienia, o które muszą zapytać siebie nawzajem.

Nauczanie rówieśnicze jako metoda dydaktyczna ma na celu wspieranie i rozwój osób studiujących pod względem zdobywania wiedzy, kompetencji społecznych oraz postaw.  Realizacja tego celu odbywa się poprzez interakcje między osobami studiującymi, które mogą przyjąć formę dydaktyczną (osoba młodsza/o mniejszych umiejętnościach jest uczona przez starszą/bardziej doświadczoną) lub współpracującą (partnerskie uczenie się zakłada równy status i podobny poziom wiedzy wśród osób studiujących). Metoda ma na celu aktywizację osób studiujących w trakcie procesu uczenia się, mobilizację do współpracy, zwiększenie umiejętności komunikacyjnych oraz umiejętności rozwiązywania problemów, także wymianę doświadczeń, spostrzeżeń i refleksji. 

Konfrontacja z rówieśnikami pozwala im poznać różne perspektywy rozumienia i interpretacji zagadnień oraz style uczenia się, umożliwia też porównanie i wartościowanie swoich dotychczasowych perspektyw, zrozumienia i pomysłów.

Wzajemne poznanie pomaga również rozpoznać własne kompetencje, uświadamiać sobie role, jakie mogą pełnić w grupie rówieśniczej tak, aby wzmacniać efekty działań grupy. Osoby studiujące biorą w związku z tym większą odpowiedzialność za własny proces uczenia się – rozwijają:

• zdolności metakognitywne odpowiedzialne za monitorowanie i kontrolę procesów poznawczych, tj. zdolność do świadomego planowania, oceny, refleksji i regulacji własnego uczenia się, 
• kreatywność, 
• niezależność, 
• poczucie pewności siebie, 
• samodzielność w działaniu,
• wzajemne zaufanie. 

Do jakich form zajęć pasuje?

Możesz wykorzystać nauczanie rówieśnicze jako metodę dydaktyczną w ramach zajęć grupowych lub projektowych ze studentami.

Przykład

Metody obliczeniowe i planowanie eksperymentu, III rok studiów I stopnia, Temat: Wykorzystanie metod numerycznych w rozwiązywaniu zagadnień technicznych opisywanych równaniami różniczkowymi zwyczajnymi pierwszego rzędu.

dr inż. Katarzyna Suder-Dębska, Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki AGH

1. Plan ćwiczenia 
2. 2 tygodnie przed zajęciami studenci otrzymują temat zajęć, na które mają się przygotować od strony teoretycznej, czyli: 

• co to są równania różniczkowe zwyczajne I rzędu (RRZ)? 
• co opisuje się takimi równaniami?
• jakie metody numeryczne służą do rozwiązywania tego typu równań oraz czym się charakteryzują? 

Zadanie mogą wykonać w oparciu o notatki z wykładów lub o odpowiedni rozdział w podręczniku polecanym na pierwszych zajęciach z przedmiotu. 

2. Na platformie e-learningowej mają udostępnione materiały wspomagające przyswojenie zagadnień 

• przykładowe zadanie wraz z rozwiązaniami w oparciu o różne metody; 
• kilka zadań do samodzielnego rozwiązania, zadania typowo obliczeniowe mające na celu zapoznanie się studenta z działaniem metody. 

3. Osoby studiujące cały semestr pracują w stałych grupach, wobec tego i na tych ćwiczeniach będą pracować w grupach. Podział na grupy dokonał się na pierwszych zajęciach z przedmiotu. Ponieważ będą to kolejne zajęcia, to studenci są już poinstruowani, jakie elementy będzie zawierać ocena rówieśnicza. Wystarczy tylko krótkie przypomnienie podstawowych wytycznych. Przedstawiciele każdej z grup losują metodę, którą będą rozwiązywać zadanie.
4. Przekazanie zadania (treść taka sama we wszystkich grupach) i komentarz do niego. Zadanie ma charakter praktyczny. (na punkty 3 i 4 – ok. 5 min.). 
5. Rozwiązywanie zadań w grupach (ok. 30 min.). 
6. Prezentowanie na forum całej grupy ćwiczeniowej procesu rozwiązania zadania wraz z omówieniem założeń i najistotniejszych etapów oraz uzyskanych wyników przez przedstawicieli poszczególnych grup. Na bieżąco ocena poprawności zaproponowanych rozwiązań przez osobę prowadzącą zajęcia (ok. 20 min.).
7. Podsumowanie wiadomości metodą Va Bank. Wyjaśnienie zasad gry. Cztery kategorie pytań: Teoria, Zastosowanie praktyczne, Kluczowe etapy oraz Wytyczne. Punktacja: 100, 200, 300 i 400. Trzy pola z „Białymi flagami” – utratą kolejki. Każda z grup ma 1 minutę na udzielenie odpowiedzi. Po tym następuje podanie prawidłowej odpowiedzi przez osobę prowadzącą oraz krótka dyskusja nad podaną odpowiedzią. (ok. 40 min.) 
8. Planowane jest wykorzystanie tego typu aktywności na każdych zajęciach z przedmiotu, wobec tego nagrody: 1 miejsce – 2.0 pkt., 2 miejsce – 1.0 pkt., 3 miejsce – 0.5 pkt. Punkty następnie się sumują i dają ocenę z aktywności na koniec semestru. Podsumowanie wyników. Polecenie wykonania oceny rówieśniczej członków swojej podgrupy oraz prac innych grup – realizacja i szczegółowe wytyczne na platformie e-learningowej po zajęciach stacjonarnych. Czas na wykonanie – do następnych zajęć. Przekazanie tematu na kolejne zajęcia (ok. 5 min.). 
9. Ocena rówieśnicza 

Ocena rówieśnicza będzie dotyczyła zarówno kwestii merytorycznych, jak i samego procesu grupowego wewnątrz zespołu. Będzie wyrażona punktowo (w skali 0–5) oraz w formie opisowej. Osoby studiujące oceniają takie aspekty, jak:

1. przygotowanie merytoryczne do zajęć; 
2. zrozumienie zagadnienia; 
3. twórcze zaangażowanie w pracę zespołu/kreatywność; 
4. wywiązanie się ze swoich zadań w ramach zespołu; 
5. wrażenie ogólne dotyczące współpracy z daną osobą. 

Ocena rówieśnicza prac innych grup będzie dotyczyła kwestii merytorycznych. Będzie wyrażona punktowo (w skali 0–5) oraz w formie opisowej. Osoby studiujące oceniają takie aspekty, jak: 

1. czy materiał został zaprezentowany zrozumiale; 
2. czy wszystkie niejasne elementy zostały wyjaśnione; 
3. czy język prezentacji był poprawny (tzn. na przykład nie były używane kolokwializmy);
4. ogólne wrażenia dotyczące merytorycznego przygotowania zagadnienia. 

Dowiedz się więcej

Metoda Peer Instruction, opracowana przez Erica Mazura.

O korzyściach nauczania rówieśniczego.

Więcej o wprowadzeniu nauczania rówieśniczego na zajęciach (dyskusje w parach, wspólne rozwiązywanie problemów, wykorzystanie technologii do interaktywnego feedbacku).

Przykłady prostych technik z zakresu nauczania rówieśniczego.

Przewodnik po nauczaniu rówieśniczym.