Praca z materiałem źródłowym

Opracowanie: Renata Iwan

W dwóch słowach

Praca z materiałem źródłowym to wykorzystanie oryginalnych materiałów pisanych, takich jak artykuły, książki, normy, patenty, czasopisma specjalistyczne, dokumenty historyczne, pamiętniki, badania naukowe itp., oraz innych źródeł, takich jak bazy danych, normy czy artefakty jako centralnego punktu w procesie nauczania i nauki. Osoby studiujące pracują z materiałami źródłowymi wg. wytycznych określonych przez osobę prowadzącą (zestaw pytań, zagadnień, problemów do rozwiązania).

Aby skutecznie pracować z materiałami źródłowymi możesz wykorzystać różne strategie. Najczęściej mamy do czynienia z materiałem źródłowym w formie tekstu lub innych źródeł pisanych.

• przygotowanie wstępne do zajęć,
• analiza kontekstu powstania tekstu źródłowego,
• krytyczne czytanie, czyli okazja do dyskusji na temat przeczytanych tekstów, dzielenia się wnioskami i perspektywami,
• porównywanie źródeł, szukanie zbieżności i rozbieżności,
• dokumentowanie, czyli pisanie esejów, raportów, parafraz, podsumowań czy streszczeń.

Ta metoda ma na celu rozwijanie umiejętności czytania, analizy, interpretacji i zrozumienia materiałów źródłowych, a także krytycznego myślenia i zdolności do wyciągania wniosków.

Praca z materiałem źródłowym może rozwijać wiele różnych kompetencji. Kluczowe z nich to:

• Umiejętności czytania ze zrozumieniem: Analiza materiału źródłowego pomaga w rozwijaniu zdolności do zrozumienia głównych idei, wyodrębniania istotnych informacji oraz interpretacji treści.
• Krytyczne myślenie: Praca z materiałem źródłowym wymaga oceniania, analizowania i krytycznego myślenia na temat przedstawionych informacji. Można się zastanawiać nad wiarygodnością tekstu, znajdować sprzeczności lub słabe argumenty.
• Kreatywne myślenie: Konfrontacja z różnymi perspektywami prezentowanymi w materiałach źródłowych może pobudzać kreatywne podejście do rozwiązywania problemów i być pomocna w generowaniu nowych pomysłów.
• Umiejętności badawcze: Korzystanie z różnych materiałów źródłowych może pomóc w nauce technik badawczych, takich jak znajdowanie i ocenianie wiarygodnych źródeł, oraz w budowaniu argumentacji na podstawie zebranych informacji.

Do jakich form zajęć pasuje?

Chociaż praca z materiałami źródłowymi najczęściej kojarzona jest z naukami humanistycznymi czy społecznymi, możesz ją też wykorzystać na uczelni technicznej. Oto kilka kontekstów edukacyjnych, w których może być zastosowana:

• analiza artykułów naukowych,
• czytanie norm i standardów branżowych,
• studia przypadków i artykuły branżowe,
• rozwiązywanie rzeczywistych problemów z zastosowaniem teorii,
• prace inżynierskie i projekty badawcze,
• badania historyczne w obszarze historii nauki i techniki.

Taki typ zajęć sprawdzi się podczas ćwiczeń i seminariów, gdy jest możliwa praca w grupach lub parach.

Przykład

Temat: Historia rozwoju języków programowania

Cele

1. Zrozumienie ewolucji języków programowania i ich wpływu na rozwój informatyki.
2. Rozwijanie umiejętności czytania ze zrozumieniem i analizy tekstu źródłowego.
3. Wydobycie kluczowych informacji z artykułów historycznych.

Kroki zajęć

1. Wprowadzenie: Na początku zajęć wprowadź temat, omawiając znaczenie historii języków programowania i jej wpływu na dzisiejsze technologie.
2. Czytanie tekstu źródłowego: Rozdaj/podaj fragmenty z artykułów i książek opisujących historię wybranych języków programowania, takich jak Fortran, C, Pascal, Python itp. Możesz zastosować technikę ‘rozsypanki’, gdzie osoby studiujące muszą chronologicznie zrekonstruować tekst z jego pomieszanych fragmentów.
3. Analiza tekstu źródłowego: Osoby studiujące czytają teksty źródłowe w grupach i identyfikują kluczowe informacje, takie jak rok powstania języka, jego twórca, główne cechy, zastosowania i wpływ na dziedzinę informatyki. Możesz również zastosować inne techniki: pytania ogólne i szczegółowe, otwarte i zamknięte, wielokrotnego wyboru i dopasowania.
4. Prezentacja wyników: Każda grupa prezentuje swoje wyniki pozostałym osobom, dzieląc się ciekawostkami dotyczącymi danego języka programowania. 
5. Dyskusja: Rozpocznij i moderuj dyskusję na temat ewolucji języków programowania, aby porównać różnice między starszymi a nowszymi językami.
6. Rozszerzenie tematu: Na zakończenie zajęć zadaj napisanie krótkiej notatki na temat znaczenia historii języków programowania i ich wpływu na współczesne technologie.

Dowiedz się więcej

W Akademii Belfra możesz wysłuchać jak samodzielnie pracować z tekstem filozoficznym, choć zaproponowany schemat pracy (1. czytanie wstępne, 2. podział tekstu na fragmenty, 3. rozbiór trudniejszych części, 4. ujęcie schematyczne skomplikowanych fragmentów, 5. dialog z autorem, 6. ogląd całości) może być stosowany do dowolnego tekstu.

Przykład pracy z tekstem źródłowym na zajęciach z biologii omówiony jest w Pigułce Edumocy.

Detektywistyczne podejście do pracy z materiałami źródłowymi przedstawione jest w tym wideo.