ZAPISZ SIĘ do Newslettera

Facebook Linkedin English

Pytania sokratejskie

Opracowanie: Marta Stąporek

W dwóch słowach

Pytania sokratejskie, inaczej nazywane metodą sokratyczną, dialogiem sokratycznym lub sokratejskim, to metoda oparta na dialogu i serii ukierunkowanych, otwartych pytań, zachęcających do głębszej refleksji, krytyki oraz rozważań na temat zjawisk, problemów czy rozwiązań. W efekcie studenci odkrywają wiedzę i rozwiązania, wcześniej pozostające poza ich świadomością.

Sokrates uznawany jest za twórcę metody sokratycznej – nauczyciela, który upowszechnił uczenie poprzez zdyscyplinowane i przemyślane zadawanie pytań, zachęcających do samodzielnego i krytycznego myślenia oraz refleksyjnej odpowiedzi.

Pytania sokratejskie służą do sprawdzenia wiedzy i rozumienia, rozpoznania trudności, skorygowania rozumienia, a także skierowania uwagi na nowe treści. Celem o charakterze ogólnym, dotyczącym całości rozwoju poznawczego, jest zrozumienie schematów i nawyków myślowych oraz otwarcie na głębsze myślenie. Ważną kwestią jest też kształcenie umiejętności samodzielnego budowania wiedzy w dialogu. Dodatkowy cel to modelowanie trafnego zadawania pytań.

Metoda sokratyczna przebiega wedle określonej struktury:

  • Pierwszym jej etapem jest przedstawienie problemu, który jest przedmiotem dociekań. Problem formułowany jest w formie pytań.  Zadawanie pytań musi być systematyczne, zdyscyplinowane, głębokie. Zwykle koncentruje się na podstawowych pojęciach, zasadach, teoriach, zagadnieniach lub problemach. 
  • Następny etap to wybór i badanie przykładu (studium przypadku), formułowanie wniosków oraz próba osiągnięcia konsensusu (zgoda pomiędzy wszystkimi stronami). Konsensus stanowi cel rozmowy sokratycznej, zatem ważne jest znalezienie satysfakcjonującej wszystkich uczestników odpowiedzi na pytanie związane z przedstawionym w pierwszym etapie problemem.

Metoda sokratejska pozwala nabyć umiejętności analizy złożonych kwestii, generowania licznych, zróżnicowanych i niekonwencjonalnych pomysłów, rozumienia i oceny myślenia oraz śledzenia konsekwencji tego, co myślą inni. Wychodząc poza myślenie subiektywne, studenci uczą się myślenia zróżnicowanego (dywergencyjnego). Poszukiwanie rozwiązań uruchamia też myślenie kreatywne. Metoda sokratejska tworzy przestrzeń dla innowacyjnych rozwiązań i projektów.

Osoby studiujące uczą się również prezentować własne myśli za pomocą słów, jasno formułować opinie, sądy, przekonania z uwzględnieniem reguł języka i logiki, poprzez wymianę myśli dookreślać (opinie, sądy, przekonania), dochodzić do osiągania porozumienia, badać ukryte w opiniach, przekonaniach założenia, zasady, wartości. 

Ucząc tą metodą kształtujesz dodatkowo umiejętności: postrzegania problemów z różnych perspektyw, wypowiadania się, argumentacji, autoprezentacji, uważnego słuchania, współpracy w grupie, prowadzenia dialogu, tolerancji, wzajemnego szacunku.

Do jakich form zajęć pasuje?

Pytania sokratejskie są efektywne dla pracy grupowej ze starszymi rocznikami studentów w ramach seminariów licencjackich, inżynierskich czy magisterskich. Wynika to z faktu, że osoby starsze dysponują większą wiedzą, świadomością, dojrzałością i odwagą, wpływającą na swobodę myślenia i wypowiedzi. 

Metoda sprawdza się w pracy z małymi grupami – od kilku do kilkunastu studentów, najlepiej w przedziale 5-12 osób. Pytania sokratejskie mogą również sprawdzić się w pracy indywidualnej ze studentami zdolnymi, bardziej świadomymi i dojrzałymi w ramach zajęć tutoringowych.

Przykład

Przykład opracowany na podstawie An Example of the Socratic Approach to Teaching

Temat: Tektonika płyt, uskoków i trzęsień ziemi.

Studenci i studentki otrzymują rysunek, przedstawiający uskok San Andreas i jego położenie tektoniczne wzdłuż zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej oraz następujące pytania:

                • Dlaczego dochodzi do przesunięć płyt tektonicznych? Jak myślisz, skąd wynika ten problem?
                • W jaki sposób można mierzyć ruch płyt tektonicznych?
                • Czy trzęsienie ziemi mogłoby wystąpić wzdłuż najbardziej na północ wysuniętego uskoku San Andreas, od San Francisco na północ do końca uskoku?
                • Jakie jest Twoje uzasadnienie twierdzenia, że ​​może nastąpić trzęsienie ziemi?
                • Jakie założenie przyjmujesz, stwierdzając, że w przyszłości mogą wystąpić trzęsienia ziemi?
                • Czy jest to rozsądne założenie i dlaczego lub dlaczego nie?

Po opracowaniu indywidualnych odpowiedzi na pytania, osoby studiujące pracują w grupach. Dzielą się swoimi odpowiedziami i dążą do konsensusu. Kwestie, w których nie udaje się go osiągnąć rozwiązywane są na forum. Konsensus osiągany jest z pomocą nauczycielki/nauczyciela, jeśli to potrzebne z pomocą dodatkowych wiadomości i uzupełnieniem wiedzy.

(Rysunek zaczerpnięty z fragmentu e-podręcznika “Geologia. Ziemia i procesy endogeniczne” pod red. T. Słomki)

Dowiedz się więcej

Przykładowe pytania do wykorzystania.

O wykorzystaniu metody sokratejskiej w nauczaniu przedmiotów STEMowych.

Również mogą Cię zainteresować

Cookie1 Cookie2
Nasze serwisy wykorzystują ciasteczka (cookies). Korzystając z nich wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami Twojej przeglądarki stron WWW.
Czytaj więcej